Dr. Suneel Sharma Sitaulopadhyaya has worked as an astrologer in Kathmandu Nepal since 1994.
Monday, November 13, 2017
Thursday, October 19, 2017
भाई पूजा गर्ने बिधी
काठमाडौं कार्तिक २। प्रचलित पात्रो अनुसार कार्तिक ४ गते शनिबार कार्तिक शुक्ल द्वितिया तिथी। सनातन धर्ममा कार्तिक शुल्क द्वितीयालाई यम द्वितीया तथा भ्रातृपूजा पनि भन्ने गरिन्छ । यो पर्वलाई हामी नेपालीले ठूलो चाडका रुपमा पनि मान्दै आएका छौं । तर यो दिनमा क–कसको पूजा हुन्छ भनेर हामीमा नै यो चाड मान्नेहरुमध्ये कत्तिलाई थाहा छैन होला। यो चाडका बारेमा ब्रतार्कमा र निर्णयसिन्धुमा अर्थात् धर्मसिन्धुमा पनि यसको महत्वक बारेमा उल्लेख गरिएको पाइन्छ।
यमद्वितीया तु प्रतिपद्युतागेत्युक्तनिर्णया मृतादौ ।
मद्वितीया माध्याह्न व्यापिनी पूर्व विद्धा चेति हेमादिः ।।
ऊर्जे शुक्ल द्वितीयायमपराह्येऽ र्चयेद्यमम् ।।
स्नानकृत्वा भानुजाया यमलोक न पश्यति
ऊर्जे शुक्ल द्वितीयाया पूजितस्तिर्पतो यमः ।
वेष्टितः किन्नरै र्हृष्टैस्तस्मै यच्छतिवाँछित ।।
यसरी कार्तिक शुक्ल द्वितीयालाई वर्णन गरेको पाइन्छ । यसको पनि पूजाविधि यस्तो छ । यो पूजाविधि नछोडेर अष्टदलको रेखी हालेर त्यसका भित्रमा षट्कोणका छ वटै कुनामा पुनः लकिरले बन्द गराई माथि देखाए अनुसार विभिन्न देवताको पूजा गर्नुपर्छ । यो माथि दिएका चित्रमा ८ वटा कुना छन् । यो चित्र चाँदीका, काँशका वा ताबाँका थालमा पीठाको मसी अथवा सप्तरङ्गमध्ये सेतो वा पहेंलो ले बनाउनु र बीचको कुनालाई पूर्व भनिन्छ । जसमा दियो राख्ने त्यो भन्दा माथिकोमा कलश राख्ने दियोभन्दा दक्षिणमा गणेश राख्ने बीचमा यम यमुनाको, विष्णुको, अरु पाँच कुनामा पञ्च वेताल भूतप्रेतको भित्रको त्रिकोणमा ब्रह्मा, विष्णु, रुद्र नौग्रह र अष्टचिरञ्जीविको पूजा गर्नु ।
अष्टचिरञ्जीवि पूजा गर्ने मन्त्रः–
मार्कण्डेयो बलिव्र्यासो हनुमांश्च विभीषणः।
कृपद्रोणौ परशुराम अष्टौ तु चिरजीविनः ।।१।।
मार्कण्डेय महाभाग सत्पकल्पान्तजीवन ।।
चिरञ्जीवी तथा त्व हि भ्रातरम्मे तथा कुरु ।।२।।
त्यसपछि चित्रगुप्तको पनि पूजा गर्नुपर्छ । पहिले यी सबैको पूजा गरिसकेपछि बीचथालीमा ॐयमाय नमः आसनं समर्पयामि, ॐधर्मराजाय नम पाद्यम् 😉 ॐयमलोकय नमः अघ्र्यं 😉 ॐसूर्य पुत्रायनमः आचमनीयं 😉 ॐ नरक राजाय नमः पुनराचमनीयं 😉 ॐ नरकाधिपतेनमः पञ्चामृतं समर्पयामि ॐ शनिभ्रातरेनमः मधु समर्ययामि ॐ नरकपतये नमः फलं 😉 ॐ दिक्पालदेवेभ्यो नमः नारिकेफलं 😉 ॐ यमदूतसहिताय नमः नानाद्रव्य दक्षिणाम् 😉 ॐ मार्तण्डतनये नमः पक्वान्नं पुष्पं 😉 ॐ धर्मराजाधिपतये नमः अक्षतान् 😉 यमदूताय नम जलं 😉 धूपं, दीपं, वस्त्रं 😉 भनेर पहिले यमराजको अनि यमुनाको पनि यसैगरी ॐयमुनायै नमः आसनं पाद्यं भन्दै माथि उल्लेख यमपूजा अनुसारका पदार्थहरुले पूजा गरिसकेर ढोकामा राखेको सिलौटो, लोहोरो र ओखरको पूजा सकेर यमराजलाई फेरि अघ्र्य दिनुपर्दछ।
अघ्र्य दिने मन्त्रःः–तल दिइएको छ । त्यहाँ चढाएको माला र पूmलले दाजुभाइलाई र यमुनालाई चढाएको माला र पूmलले दाजुभाइलाई र यमुनालाई चलाएको पूmले दिदी बहिनीको पूजा गरेर बाँकीको त्यही प्रसादले दाजुभाइलाई पनि टीका लगाउनुपर्छ । मृत्युपश्चात् यमलोकको दर्शन नहोस् भन्नका लागि मात्र यो टीकाको महत्व रहिआएको हुनाले मरेपछि कहाँ पुगिन्छ कहाँ ? भनेर विश्वास नहुनेले र धर्मको वास्ता नहुनेले, यो टीका रमाइलो गर्न मात्र लाउनेहरुले, यो टिको लाउनु र नलाउनुमा कुनै अर्थ छैन ।
स्त्री जातिको चुल्ठो छैन अथवा (दिदीबहिनीको चुल्ठो र दाजुभाइको टुप्पी शिखा छैन भने पनि यो टीको लगाउनु र नलगाउनुमा कुनै प्रयोजन हुँदैन । यो दिनको टीका मध्याह्नमा लगाउनुपर्छ । किनकि स्कन्दमहापुराणमा लेखिएको छ कि दोपहर पछि मात्र यमराजको पूजा गर्नुपर्छ । यदि त्यो दिन सकिन्छ भने यमुनामा गएर नुहाएर आउनाले यमलोकके दर्शन गर्नुपर्दैन । कार्तिक महिनाको शुक्लपक्षको द्वितीयाको टीका भरसक पछिको प्रहरलाई लिनुपर्छ ।
भविष्यपुराणको मतबाट श्रावणमा प्रथमा, भदौमा अपरा, असोजमा तृतीया, कार्तिकमा चतुर्थी र श्रावणमा कलुषा, भदौमा निर्मला, असोजमा प्रेतसञ्चारा, कार्तिकमा काम्यका यीनै त्यसका नाम हुन् । पहिलामा केही प्रायश्चित्त, दोस्रोमा सरस्वति पूजा, तेस्रामा श्राद्ध, चौथोमा यमद्वितीयाको कार्य हुने गर्दछ ।यस दिनमा यम, यमुना, चित्रगुप्त, यमदूतलाई अघ्र्य पनि पूजाका अन्त्यमा दिनुपर्छ
अघ्र्य दिने मन्त्र ः–
एह्येहिमार्तण्डपाश हस्त, यमान्तकालोकधरामरेशः ।।
भ्रातृद्वितीया कृतदेवपूजां, गृहाण पूजा भगवान् नमस्ते ।।१।।
धर्मराज नमस्तुभ्यं नमस्ते यमुनाग्रज
त्राहि मां किंङ्करैस्साद्र्ध सूर्यपुत्र नमोस्तु ते ।।२।।
यमद्वितीया तु प्रतिपद्युतागेत्युक्तनिर्णया मृतादौ ।
मद्वितीया माध्याह्न व्यापिनी पूर्व विद्धा चेति हेमादिः ।।
ऊर्जे शुक्ल द्वितीयायमपराह्येऽ र्चयेद्यमम् ।।
स्नानकृत्वा भानुजाया यमलोक न पश्यति
ऊर्जे शुक्ल द्वितीयाया पूजितस्तिर्पतो यमः ।
वेष्टितः किन्नरै र्हृष्टैस्तस्मै यच्छतिवाँछित ।।
यसरी कार्तिक शुक्ल द्वितीयालाई वर्णन गरेको पाइन्छ । यसको पनि पूजाविधि यस्तो छ । यो पूजाविधि नछोडेर अष्टदलको रेखी हालेर त्यसका भित्रमा षट्कोणका छ वटै कुनामा पुनः लकिरले बन्द गराई माथि देखाए अनुसार विभिन्न देवताको पूजा गर्नुपर्छ । यो माथि दिएका चित्रमा ८ वटा कुना छन् । यो चित्र चाँदीका, काँशका वा ताबाँका थालमा पीठाको मसी अथवा सप्तरङ्गमध्ये सेतो वा पहेंलो ले बनाउनु र बीचको कुनालाई पूर्व भनिन्छ । जसमा दियो राख्ने त्यो भन्दा माथिकोमा कलश राख्ने दियोभन्दा दक्षिणमा गणेश राख्ने बीचमा यम यमुनाको, विष्णुको, अरु पाँच कुनामा पञ्च वेताल भूतप्रेतको भित्रको त्रिकोणमा ब्रह्मा, विष्णु, रुद्र नौग्रह र अष्टचिरञ्जीविको पूजा गर्नु ।
अष्टचिरञ्जीवि पूजा गर्ने मन्त्रः–
मार्कण्डेयो बलिव्र्यासो हनुमांश्च विभीषणः।
कृपद्रोणौ परशुराम अष्टौ तु चिरजीविनः ।।१।।
मार्कण्डेय महाभाग सत्पकल्पान्तजीवन ।।
चिरञ्जीवी तथा त्व हि भ्रातरम्मे तथा कुरु ।।२।।
त्यसपछि चित्रगुप्तको पनि पूजा गर्नुपर्छ । पहिले यी सबैको पूजा गरिसकेपछि बीचथालीमा ॐयमाय नमः आसनं समर्पयामि, ॐधर्मराजाय नम पाद्यम् 😉 ॐयमलोकय नमः अघ्र्यं 😉 ॐसूर्य पुत्रायनमः आचमनीयं 😉 ॐ नरक राजाय नमः पुनराचमनीयं 😉 ॐ नरकाधिपतेनमः पञ्चामृतं समर्पयामि ॐ शनिभ्रातरेनमः मधु समर्ययामि ॐ नरकपतये नमः फलं 😉 ॐ दिक्पालदेवेभ्यो नमः नारिकेफलं 😉 ॐ यमदूतसहिताय नमः नानाद्रव्य दक्षिणाम् 😉 ॐ मार्तण्डतनये नमः पक्वान्नं पुष्पं 😉 ॐ धर्मराजाधिपतये नमः अक्षतान् 😉 यमदूताय नम जलं 😉 धूपं, दीपं, वस्त्रं 😉 भनेर पहिले यमराजको अनि यमुनाको पनि यसैगरी ॐयमुनायै नमः आसनं पाद्यं भन्दै माथि उल्लेख यमपूजा अनुसारका पदार्थहरुले पूजा गरिसकेर ढोकामा राखेको सिलौटो, लोहोरो र ओखरको पूजा सकेर यमराजलाई फेरि अघ्र्य दिनुपर्दछ।
अघ्र्य दिने मन्त्रःः–तल दिइएको छ । त्यहाँ चढाएको माला र पूmलले दाजुभाइलाई र यमुनालाई चढाएको माला र पूmलले दाजुभाइलाई र यमुनालाई चलाएको पूmले दिदी बहिनीको पूजा गरेर बाँकीको त्यही प्रसादले दाजुभाइलाई पनि टीका लगाउनुपर्छ । मृत्युपश्चात् यमलोकको दर्शन नहोस् भन्नका लागि मात्र यो टीकाको महत्व रहिआएको हुनाले मरेपछि कहाँ पुगिन्छ कहाँ ? भनेर विश्वास नहुनेले र धर्मको वास्ता नहुनेले, यो टीका रमाइलो गर्न मात्र लाउनेहरुले, यो टिको लाउनु र नलाउनुमा कुनै अर्थ छैन ।
स्त्री जातिको चुल्ठो छैन अथवा (दिदीबहिनीको चुल्ठो र दाजुभाइको टुप्पी शिखा छैन भने पनि यो टीको लगाउनु र नलगाउनुमा कुनै प्रयोजन हुँदैन । यो दिनको टीका मध्याह्नमा लगाउनुपर्छ । किनकि स्कन्दमहापुराणमा लेखिएको छ कि दोपहर पछि मात्र यमराजको पूजा गर्नुपर्छ । यदि त्यो दिन सकिन्छ भने यमुनामा गएर नुहाएर आउनाले यमलोकके दर्शन गर्नुपर्दैन । कार्तिक महिनाको शुक्लपक्षको द्वितीयाको टीका भरसक पछिको प्रहरलाई लिनुपर्छ ।
भविष्यपुराणको मतबाट श्रावणमा प्रथमा, भदौमा अपरा, असोजमा तृतीया, कार्तिकमा चतुर्थी र श्रावणमा कलुषा, भदौमा निर्मला, असोजमा प्रेतसञ्चारा, कार्तिकमा काम्यका यीनै त्यसका नाम हुन् । पहिलामा केही प्रायश्चित्त, दोस्रोमा सरस्वति पूजा, तेस्रामा श्राद्ध, चौथोमा यमद्वितीयाको कार्य हुने गर्दछ ।यस दिनमा यम, यमुना, चित्रगुप्त, यमदूतलाई अघ्र्य पनि पूजाका अन्त्यमा दिनुपर्छ
अघ्र्य दिने मन्त्र ः–
एह्येहिमार्तण्डपाश हस्त, यमान्तकालोकधरामरेशः ।।
भ्रातृद्वितीया कृतदेवपूजां, गृहाण पूजा भगवान् नमस्ते ।।१।।
धर्मराज नमस्तुभ्यं नमस्ते यमुनाग्रज
त्राहि मां किंङ्करैस्साद्र्ध सूर्यपुत्र नमोस्तु ते ।।२।।
Subscribe to:
Posts (Atom)